احمد احسائی

احمد بن زین‌الدین احسائی در منطقه احساء به دنیا آمد که از مراکز قدیمی شیعه بوده و امروز یکی از استان‌های شرق عربستان سعودی بر ساحل غربی خلیج فارس است.

پس از آموختن قرآن نزد پدرش ادبیات عرب و مقدمات علوم دینی را در احساء فرا گرفت. در سال ۱۱۸۶ به کربلا و نجف رفت و در درس آقا محمدباقر وحید بهبهانی، سید علی طباطبایی، میرزا مهدی شهرستانی، سید مهدی بحرالعلوم و شیخ جعفر کاشف‌الغطاء حاضر شد. مدتی در بصره اقامت کرد و سپس دوباره به کربلا و نجف و از آن‌جا به قصد رفتن به بارگاه امام رضا به ایران رفت. در راه مشهد مدتی در یزد ماند.

پیش از سفر او به مشهد و زیارت علی بن موسی الرضا، فتحعلی شاه او را به تهران دعوت کرد اما او این درخواست را به قصد زیارت بارگاه علی بن موسی الرضا رد کرد ولی در بازگشت خویش از مشهد به نزد فتحعلی شاه رفت. شاه نیز او را بسیار مورد تجلیل و تکریم قرار داد. به دعوت شاهزاده محمدعلی میرزا دولتشاه حاکم کرمانشاه مجبور به ترک تهران شد و چندی در کرمانشاه ماند. سفرهایی به قصد حج و زیارت عتبات انجام داد. پس از مرگ دولتشاه، در سال ۱۲۳۷ ق. عازم مشهد شد و مدتی در قزوین توقف کرد.

در همین زمان بود که به خاطر اینکه خواست فلسفه اسلام را با فلسفه افلاطون و ارسطو توجیه کند، با مخالفت برخی از جمله ملا محمدتقی برغانی، معروف به شهید ثالث، روبرو شد که دیدگاه‌هایش را غلوآمیز می‌دانستند، گرچه حاج محمدابراهیم کلباسی آرای احسایی را در چارچوب عقاید امامیه تلقی می‌کرد.

در سال ۱۷۹۰ در ایران، شیخ احمد احسایی مکتب جدیدی را در زیر مجموعه شیعه بنیان نهاد که به شیخیه معروف است.

در زمانیکه شیخ احمداحسائی قصد مسافرت از شهر یزد را داشت سید کاظم رشتی از گیلان نزد شیخ احمد احسائی آمد و در جرگه شاگردان او درآمد. سید کاظم رشتی از شاگردان وی و جانشین او بود.

شیخ احمد احسایی در نزدیکی مدینه در سال ۱۲۴۱ ق. درگذشت و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. قبر وی در پشت دیوار مرقد پیامبر اسلام قرار دارد.

تاریخ وفات شیخ احمد احسائی ۲۱ ذیقعده ۱۲۴۱ قمری برابر ۶ تیرماه ۱۲۰۵ شمسی و مقارن ۲۷ ژوئن ۱۸۲۶ است.

• شرح الزیارة الجامعة الکبیرة
• جوامع‌الکلم
• حیاةالنفس فی حظیرة القدس
• شرح العرشیه
• شرح المشاعر
• العصمة و الرجعة
• الفوائد
• مختصر الرسالة الحیدریة فی فقه الصلوات الیومیة
• الرسالة الجعفریة فی جواب المیرزا جعفر النواب
• الرسالة الخطابیة فی جواب بعض العارفین
• الفائدة فی الوجودات الثلاثة
• الفائدة فی کیفیة تنعم اهل الجنة و تألم اهل النار
• دیوان مراثی شیخ احمد احسائی با ترجمه، در رثاء حضرت سیدالشهداء صلوات الله علیه
• رسالة فی اثبات المعاد الجسمانی
• رسالة فی المعاد الجسمانی
• رسالة فی جواب السید ابی‌الحسن الجیلانی
• رسالة فی جواب السید ابی‌الحسن الجیلانی فی العلم
• رسالة فی جواب السید ابی‌القاسم اللاهیجانی
• رسالة فی جواب السید شریف
• سالة فی جواب السید محمد البکاء
• رسالة فی جواب الشاهزاده محمود میرزا
• رسالة فی جواب الشیخ جعفر قراگوزلوی الهمدانی
• رسالة فی جواب الشیخ رمضان بن ابرهیم
• رسالة فی جواب الملا کاظم بن علی‌نقی السمنانی
• رسالة فی جواب الملا محمد الدامغانی
• رسالة فی جواب الملا محمدحسین الاناری
• رسالة فی جواب الملا محمدطاهر المسمی بالطاهریة
• رسالة فی جواب المیرزا محمدعلی المدرس
• رسالة فی جواب بعض الاجلاء
• رسالة فی جواب بعض الاخوان عن مسألتین
• رسالة فی جواب بعض الاخوان فی الرؤیا
• رسالة فی جواب بعض الاخوان من اصفهان
• رسالة فی جواب بعض السادات فی الرؤیا
• رسالة فی شرح حدیث حدوث الاسماء
• مراسله شیخ احمد احسائی در شرح حال خودشان در جواب ملا علی رشتی

حمید حمید، پژوهشگر فلسفه، در رابطه با آرای وی، کتابی به نام الهیات دیالکتیکی، نوشته‌است و در آن، از وی به عنوان «بنیان‌گذار جهان‌شناسی و الهیات دیالکتیکی»، یاد کرده‌است.

• "AḤSĀʾĪ, SHAIKH AḤMAD – Encyclopaedia Iranica". دانشنامه ایرانیکا (به انگلیسی). 1984-12-15. Retrieved 2020-04-25.
• مکتب شیخی
• الموقع الشیخ